ارزیابی برهمکنش کیتوزان و زئولیت بر فنولوژی، رشد و عملکرد گلرنگ تحت تنش کم آبی

در راستای مطالعه تأثیر کیتوزان و زئولیت در شرایط تنش کم آبی بر مراحل رشد و خصوصیات کمی و کیفی گلرنگ ((carthamus tinctorius l، تحقیق در سه مرحله (آزمایشگاه، گلدان در شرایط مزرعه و مزرعه) به اجرا در آمد. در مرحله اول برای بررسی اثر سطوح مختلف تنش کم آبی (0،4/0-، 8/0- و 2/1- مگاپاسکال (mpa)) و مقادیر مختلف کیتوزان (0 (شاهد اسید استیک) ، 05/0، 1/0، 2/0، 4/0، 5/0، 1، 2 و 3 درصد) همراه با تیمار آب مقطر روی جوانه زنی و رشد گیاهچه های گلرنگ، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار اجرا گردید. نتایج نشان داد که در شرایط تنش کم آبی پارامترهای جوانه زنی و محتوی پروتئین کاهش و میزان پرولین، محتوی مالون دی آلدئید، فعالیت آنزیم کاتالاز و پراکسیداز گیاهچه ها افزایش یافت. کاربرد کیتوزان در غلظت های پایین (05/0 تا 4/0 درصد) در شرایط تنش (mpa 8/0-)، سبب افزایش درصد جوانه زنی، طول ساقه چه و ریشه چه و پروتئین گیاهچه ها و کاهش میزان پرولین، مالون دی آلدئید، فعالیت آنزیم کاتالاز و پراکسیداز گردید. به این ترتیب می توان اظهار داشت که پیش تیمار بذر گلرنگ با غلظت های پایین کیتوزان درصد جوانه زنی را بهبود بخشیده و اثر تنش کم آبی بر پارامترهای جوانه زنی را تعدیل می کند. بنابراین با توجه به نتایج بدست آمده از این برررسی، مرحله دوم آزمایش با دو غلظت 05/0 و 1/0 غلظت کیتوزان اجرا گردید. مرحله دوم آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 16 تیمار و سه تکرار بصورت گلدانی در شرایط آب و هوایی مزرعه انجام شد. در این آزمایش تیمار ها شامل تنش کم آبی (بدون تنش و آبیاری پس از تخلیه 70 درصد رطوبت قابل دسترس خاک (تنش کم آبی))، مقادیر مختلف کیتوزان (0 (شاهد اسید استیک) ، 05/0 و 1/0 درصد) همراه با تیمار آب مقطر و زمان محلول پاشی کیتوزان (قبل و در طول دوره ی ساقه دهی) بود. نتایج نشان داد که تنش کم آبی موجب کاهش ویژگی های مورد اندازه گیری بجز مقدار کاروتنوئیدها، پرولین، میزان مالون دی آلدئید (mda)، کربوهیدرات های محلول و غلظت پتاسیم گردید. کاربرد کیتوزان (05/0 و 1/0 درصد) در گیاهان قرار گرفته در معرض تنش کم آبی با افزایش محتوی آب نسبی، غلظت نیتروژن و فسفر برگ و کربوهیدرات های محلول و کاهش mda توانست رشد گیاه را در شرایط تنش حفظ کند. از نتایج بدست آمده در این آزمایش مشخص شد که هر دو غلظت کیتوزان (05/0 و 1/0 درصد) روی خصوصیات مورفولوژیک و فیزیولوژیک گیاه گلرنگ در شرایط تنش موثر بودند. بنابرابن مرحله بعدی آزمایش با غلظت 05/0 درصد کیتوزان اجرا گردید. در مرحله سوم آزمایش برای بررسی اثر مقدار کیتوزان و زئولیت بر تعدیل تنش کم آبی و عملکرد کمی و کیفی گیاه گلرنگ آزمایشی در مزرعه بصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 12 تیمار و سه تکرار اجرا گردید. در این آزمایش تیمار ها شامل تنش کم آبی (بدون تنش و آبیاری پس از تخلیه 70 درصد رطوبت قابل دسترس خاک (تنش کم آبی))، سطوح مختلف کیتوزان (0 (شاهد استیک) و 05/0 درصد) همراه با تیمار آب مقطر و مقدار زئولیت (0 و 5/4 ( t/h)) بود. نتایج حاصله نشان دادند که تنش کم آبی سبب کاهش 22/13 درصدی عملکرد دانه نسبت به شاهد گردید. همچنین تنش کم آبی بجز صفات اسید اولئیک، محتوی پرولین، مالون دی-آلدئید،کربوهیدارت های محلول، فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانت، میزان h2o2 و غلظت پتاسیم بقیه صفات را به طور معنی داری کاهش داد. در شرایط تنش، محلول پاشی گیاهان با کیتوزان عملکرد دانه، وزن هزار دانه، عملکرد روغن، اسید لینولئیک، میزان پروتئین برگ و غلظت نیتروژن دانه را افزایش داد. در حالی که در این شرایط میزان اسید استئاریک، میزان مالون دی آلدئید، فعالیت آنزیم-های کاتالاز، پراکسیداز، پلی فنول اکسیداز و h2o2 کاهش یافت. در شرایط تنش، مصرف زئولیت، به ترتیب سبب افزایش 53 و 25 درصدی عملکرد دانه و وزن هزار دانه گردید. همچنین در گیاهان تنش دیده مصرف زئولیت شاخص برداشت، عملکرد روغن، مقدار نیتروژن ساقه و پتاسیم برگ را افزایش داد. به طور کلی مطالعه حاضر نشان داد که کاربرد کیتوزان و زئولیت می تواند اثرات مضر تنش کم آبی بر گیاه زراعی گلرنگ را کاهش داده و رشد و عملکرد گیاه را بهبود بخشد.